Dirk Depoorter
Zaterdag 16 maart
Wakker om 5 uur plaatselijke tijd met gezangen en gebeden. De Ramadan neemt hier toch wel een heel belangrijke plaats in. Elke morgen worden we wakker gemaakt rond deze tijd met gebeden in de verte. Nogal eentonig, maar vooral luid. Helemaal gewoon word ik dat toch niet. Vroeg wakker dus. Omar en Lamin ontbijten heel vroeg, om dan een ganse dag tot 19.30 uur niets meer te eten en te drinken. Wij ontbijten rond 7.30 uur, en vasten mee gedurende de dag, uit solidariteit. ’s Avonds eten we samen. Wat wij wel doen is drinken overdag. Vandaag is het 45°C geworden, hebben we gereden op stoffige zandwegen, waardoor je onvermijdelijk ook stof slikt. Wat water kunnen drinken tussendoor is echt wel welkom. Maar Omar en Lamin drinken dus niet gedurende de dag. Echt niet evident. Maar bidden doen ze wel tussendoor, heel gedisciplineerd. Geloof: het blijft iets aparts.
Vandaag bezoeken we drie ver gelegen projecten en hebben we terug een afspraak in Fuffor. Heel wat kilometers af te leggen.
Sotokoi Village
Na het ontbijt vertrekken we naar het eerste dorp, Sotokoi Village. Als we toekomen in Sotokoi worden we hartelijk verwelkomd door het voltallige womans committee, aangevoerd door de plaatselijke council, Binta Bah, zuster van de regionale council Ousman Bah. Vrouwen aan de macht hier! Tijdens de ramadan mag er niet gedanst of gefeest worden, maar hier hebben ze er toch iets op gevonden om ons welkom te heten: ze zingen uit de Koran en zwaaien met hun handen boven het hoofd. Bovendien is een gedeelte van het dorp christen, die niet gebonden zijn aan de gewoontes gelinkt aan de ramadan.
Sotokoi is een dorp met meer dan 200 compounds. De waterinstallatie die we hier geplaatst hebben voorziet iets meer dan de helft van het dorp van zuiver water, zo’n 120 compounds (naar schatting tussen de 1.500 en 2.000 personen). Het zou dan ook eigenaardig zijn moesten ze geen uitbreiding van de installatie vragen.
We starten de vergadering, naar gewoonte, met een gebed. Hier echter 2 gebeden: de moslim- en christengemeenschap wonen hier samen, in verbinding met elkaar, zonder enige vorm van conflict.
Dan krijgen we de dankwoorden van de verschillende dorps ‘notabelen’. Traditioneel maar het blijft toch zo belangrijk voor hen. Eest komt Binta (council) aan beurt, dan KabiroNyassi (representative of the VDC), Seedou Barrow (representative of the Alkalo), Isatou Badjie (representative of the woman community). Omar, Dirk en ikzelf brengen onze afsluitende boodschap, waarna we allemaal op de foto gaan.
De belangrijkste boodschappen die we krijgen, naast de duizendmaal dank en een lang leven vol geluk en succes:
- Vroeger was dit een regio zonder water, dit is een geschenk van Allah.
- Nu komen ze vanuit andere dorpen hier water halen, omdat er eindelijk zuiver water is.
- Maar daarom is er nu ook nood aan meer water.
- Een ander probleem is dat hun marktplaats te klein is. Dit is de plek waar ze (een klein beetje) geld kunnen verdienen.
- En de school is ook te klein. Want dankzij het zuiver water neemt de bevolking toe.
- Bovendien heeft de gemeenschapstuin nood aan een stevige omheining, omdat de dieren alles kapot gedaan hebben.
Elk van de sprekers komt met hun noden en leggen hun eigen accenten. Zo benadrukt Kabiro dat Allah en Gammol hun het water hebben gebracht, water dat zo essentieel is voor het lichaam dat uit 90% water bestaat. Seedou die Omar dankt. “He is the rope of the well”, zonder touw is het niet mogelijk om water uit de grond te halen, zonder Omar was er geen installatie gekomen. We worden gezegend en maken nu deel uit van hun gemeenschap. Hij benadrukt ook het feit dat er zoveel vrouwen aanwezig zijn, omdat zij nu het meeste geholpen worden. Gedaan met jerrycans kilometers ver te sleuren. Isatou, die voor de vrouwen spreekt, geeft aan dat ze eerst met ons wenst te dansen en te zingen om ons hun dankbaarheid te tonen. Ze zegt ook letterlijk dat ze het kort wilt houden en niet zal herhalen wat de anderen al gezegd hebben 😊. Isatou legt ons uit wat het water voor hen als vrouw betekent, en laat niet na ons duidelijk te maken waarom andere communities hier ook naar vragen. Tenslotte geeft ze ons de boodschap dat de vrouwen in het dorp ons vanaf nu opnemen als ‘vader’. Gevolg zeker van al wat ouder te zijn… 😉
Onze boodschap is intussen wel gekend: het belang en de verantwoordelijkheid die zij dragen voor het onderhoud van de installatie, de vele vragen die we krijgen naar hulp of extra hulp, onze mogelijkheden die niet ongelimiteerd zijn, het belang van onze sponsors die dit allemaal mogelijk maken en die ook verwachten dat er zorg wordt gedragen voor de installatie. Met uiteindelijk een duidelijk slotwoord dat het nu eerst aan hen is om aan te tonen dat een extra investering hier aangewezen is door zelf actie(s) te ondernemen: contributie vragen voor het water die hen zal toestaan andere zaken te realiseren, zelf een omheining bouwen en een gemeenschapstuin aanleggen, een actieplan opstellen en ook uitvoeren… met de duidelijke boodschap dat als zij hun beloftes hierrond nakomen, wij dit ook zullen doen.
Onze boodschap brengen we vanaf nu ook met meer kracht en overtuiging, door te verwijzen naar wat er gebeurd is in de 2 dorpen die we gisteren bezocht hebben, Gidda Sukuta en Daru Salam. Waar de gemaakte beloftes niet werden nagekomen, waardoor de door ons geplande projecten voor een extra waterinstallatie en een school niet zullen gerealiseerd worden. Waarbij we de nadruk leggen op het wederzijds vertrouwen dat er moet zijn.
Faraba Suutu
Onze volgende afspraak is met Alieu Sanyang, de alkalo van Faraba Suutu. Dit is geen nieuw project, maar een project van 2022. We hebben dit verleden jaar bezocht, waarbij we de klassieke vraag kregen voor extra ondersteuning, waarop we ons traditioneel antwoord hebben gegeven: prefect onderhoud installatie en zelf actie ondernemen. Alieu had ons beloofd dat we dit volgend jaar (nu dus) zouden zien.
Dit is een heel dynamische gemeenschap. Alieu is een vat vol energie, een jonge alkalo, omringd door andere jonge en intelligente mensen. Echt een heel warm terugzien met dit jonge, dynamische team.
En ze zijn hun beloftes nagekomen. Verleden jaar hadden ze ons gezegd dat ze nood hadden aan extra water. Een installatie die de mogelijkheid bood om de marktplaats die ze gingen bouwen te bevoorraden. Daarnaast zou die bijkomende installatie de andere helft van het dorp van zuiver water kunnen voorzien. Het dorp wordt immers in 2 gescheurd door een grote (asfalt) baan. Wat we vandaag zien geeft echt wel energie: een overdekte en betonnen marktplaats. Nog niet volledig afgewerkt, de (financiële) middelen zijn er nog niet dus moet er eerst terug gespaard worden, maar wel indrukwekkend als je stilstaat bij het feit dat hier verleden jaar niets stond.
Ik vroeg Alieu hoe ze dit project opgestart zijn? Centen was de eerste uitdaging. Om geld in te zamelen hebben ze een festival georganiseerd (je moet je hier niet te veel van voorstellen, het was geen Rock Werchter of TML), dat samen met de kleine contributies van de mensen in het dorp de start van het project geweest is. Daarnaast hebben ze van iemand 100 zakken cement gekregen en zo zijn ze eraan begonnen. Geen arbeidskosten, want de mannen van het dorp zijn het zelf aan het bouwen!
Alieu legt ons uit waarom die marktplaats zo belangrijk is: vandaag verkopen de vrouwen hun groenten en fruit langs de grote, drukke en stoffige baan. Te vermijden zowel op vlak van veiligheid als hygiëne. En tijdsconsumerend voor de vrouwen: elke dag moeten die kraampjes opgezet en afgebroken worden. De marktplaats is de oplossing voor al deze problemen.
We spreken ook met een dorpsgenoot die ingenieur is en die ons de plannen laat zien die hij ontworpen heeft. En ze zijn ambitieus. De marktplaats is zodanig ontworpen, zodat er op termijn een verdieping op gebouwd kan worden. Doelstelling: een ruimte hebben waar ze jongeren een stiel kunnen aanleren. Het (bijna volledige) dak dat nu geplaatst is, kan vrij eenvoudig afgebroken worden en hergebruikt eenmaal er een verdieping bij komt. Dit is een lange termijn project, vermits de funding ontbreekt. En ze vragen ons NIET om dit te sponseren. Wel om die bijkomende waterinstallatie te plaatsen voor de andere helft van het dorp en de marktplaats. Waar ze bijkomend een toilet willen bouwen, voor de vrouwen die de marktplaats gaan runnen.
Het spreekt voor zich dat we onze belofte die we vorig jaar gemaakt hebben zullen nakomen. Zonder enige twijfel. Ze krijgen een tweede waterinstallatie, eentje van 2 x 4.000 liter, waardoor de +- 75 compounds (+- 1.500 kinderen en ouders) ook zuiver water gaan krijgen en de marktplaats van water wordt voorzien. We gaan onze eerste installatie controleren en stellen vast dat ze een stevige omheining hebben gebouwd ter bescherming. Ik stel echter ook vast dat er een kleine lek is bovenaan het watervat. Dit heeft blijkbaar te maken met een dichting die enkel lekt als het vat helemaal vol is. Alieu zal dit zelf herstellen, vermits hij loodgieter is. Hij neemt ons ook mee naar hun nursery school (verleden jaar ook bezocht), waar ze zelf actie hebben ondernomen om een extra leiding te leggen van onze installatie naar de school. In de school staat wel een aparte pomp, maar deze wordt elektrisch aangedreven wat hen geld kost. Deze wordt nog enkel gebruikt als er nood is aan water in de school en er te weinig zon is (onze pompen worden immers door zonnepanelen aangedreven). Gebrek aan initiatief kan je ze hier niet aanwrijven! Dit is weer zo’n bezoek die ons energie en goesting geeft, omdat de mensen hier aantonen dat de investering die Gammol gedaan heeft ook loont en nieuwe opportuniteiten creëert!
Niggie Village
Na de warme schouderkloppen en omhelzingen vertrekken we naar Niggie Village, een nieuwe realisatie van 2023. Niggie ligt in een van de armste streken van Gambia. Ze sluiten de kranen af, omdat ze geen druppel water willen verspillen. Ze weten nochtans dat het water terugloopt in de put als de watervaten vol zijn. Maar hier blijkt ook uit dat ze de verantwoordelijkheid die ze dragen voor het goed onderhouden van de installatie en de kranen heel serieus nemen.
De alkalo, Alkuri Sanyang, benadrukt dat ook andere omliggende dorpen nu naar Niggie komen voor zuiver water, en dankt ons wel 10 keer in naam van het ganse dorp. Ebrima Colley, member of the water committee, herhaalt de woorden van Alkuri en excuseert zich dat er niet meer mensen zijn komen opdagen, een gevolg van de ramadan. Wat voor ons natuurlijk geen probleem is. Misschien zal dit de ceremonie wat inkorten? Nogmaals, we weten hoe belangrijk dit is voor de betrokkenen, maar telkens hetzelfde verhaal horen met licht andere accenten is niet echt efficiënt en kost veel tijd. Wetende dat we hier maar 5 dagen zijn, willen we onze tijd zo efficiënt mogelijk gebruiken. Ebrima is zich heel goed bewust dat Gammol hen niet zal blijven steunen en dat het hun eigen verantwoordelijkheid is om ervoor te zorgen dat de installatie perfect in orde blijft. Dat ze bij een eventuele lekkende kraan zelf middelen gaan moeten opzijzetten om dit te herstellen. Dit is ook de reden dat ze een water committee hebben opgericht, om hier op toe te zien en de nodige middelen in te zamelen voor een eventuele herstelling.
Malang Saidy, VDC-member, legt uit dat de kinderen van het dorp elke dag 4 km enkel moeten stappen naar de nursery school (kleuters dus). Logisch gevolg is dat ze ons vragen of het niet mogelijk is om een nursery school te bouwen. En ook de tuinen komen aan bod.
Tenslotte komt Isatou Jammeh, member of the woman’s committee, aan het woord. En, zoals meestal als de vrouwen het woord nemen, ze houdt het kort: “de alkalo heeft al alles gezegd, voor ons vrouwen is dit instant happiness.” Ze benadrukt het gevolg voor hun kinderen, legt uit wat het verschil is tussen een "open well" en het zuiver water die ze nu hebben, en vraagt ons ook we hen kunnen helpen met een nursery school. De kleuters zijn oververmoeid van de afstand die ze telkens moeten afleggen, en er is het aspect veiligheid van de kleuters.
Wij geven onze normale uitleg, waarbij we ook bij hen benadrukken dat het nu eerst aan hen is om initiatief te nemen, een actieplan op te stellen en daadwerkelijk tot actie over te gaan. Dat we dan pas kunnen spreken over eventuele verdere hulp.
We vragen hen wel om ons hun community garden en bestaande nursery school te tonen. Wat we zien is inderdaad niet schitterend, om niet te zeggen triestig. De vrouwen hebben gespaard voor een pomp in hun gemeenschapstuin, maar de capaciteit is te klein om de volledige tuin te kunnen irrigeren. De school (twee klasjes en een leraarslokaal) hebben ze moeten sluiten omwille van de gebrekkige kwaliteit en een gebrek aan leerkrachten. De stenen zijn gemaakt van water en zand! Het leraarslokaal is de thuis geworden van een kolonie vleermuizen… Het gevolg van te beperkte middelen (dalasi), voor zowel de tuin als het schooltje.
En toch herhalen we dat we eerst concrete actie van hen verwachten, alvorens wij iets kunnen beloven. We maken hen ook duidelijk aan de hand van de voorbeelden van Gidda Sukuta en Mandinaba dat actie moet volgen op beloftes, anders zal er niet bijkomend geïnvesteerd worden. Er is voldoende mankracht aanwezig, dat is dus geen probleem. Ze beloven ons dan ook dat er binnen drie maanden een omheining zal staan, zodat de gemeenschappelijke tuin in gebruik kan genomen worden.
Wat de school betreft is er naast het probleem van de lokalen, ook het probleem om leerkrachten te vinden. Ze trekken allemaal weg, omwille van gebrek aan… dalasi. Hier zegt de alkalo dat hij garant zal staan voor de betaling van de leerkrachten als er een nieuwe school zou komen. Wedde leerkracht ligt tussen de 8.000 en 10.000 dalasi per maand (106 euro - 133 euro). En dan is dit het salaris voor een betere en gemotiveerde leraar. We hebben al wedde gehoord van 3.500 dalasi per maand. Geen wonder dat die leerkrachten ook een andere job moeten hebben om enigszins rond te komen.
Opnieuw naar Fuffor
We sluiten onze bezoeken van vandaag af met een nieuw bezoek aan Fuffor, waar we de “blijde boodschap” brengen dat we voor hen een primary school (6–12 jaar) zullen bouwen. We kiezen Fuffor in de plaats van Mandinaba omdat ze daar de afspraken niet waren nagekomen. Onnodig te benadrukken dat ze dolgelukkig zijn in het dorp. De reden dat we dit zo snel beslist hebben, heeft enkel te maken met het feit dat ze er zelf al aan begonnen zijn, met minderwaardig materiaal, ten gevolge van hun beperkte middelen. Zelfgemaakte stenen van mindere kwaliteit, funderingen enkel op de hoeken van het gebouw… Volgens ons de best mogelijke beslissing, gezien het aantoonbare initiatief die ze nemen, zonder daarom iets aan ons te vragen. Voorbeeldje: gisteren zijn we langsgekomen, vandaag hadden de mannen een volledige strook naast hun youth center in aanbouw helemaal gewied. Koyo Kandeh en Dawda Jatla gaan ervoor zorgen dat er een financieel, educatief en organisatorisch plan komt, mits onze ondersteuning. Hier stellen we ook de voorwaarde dat ze de Gammol leerplannen zullen volgen en dat ze deel moeten uitmaken van onze Gammol schoolgemeenschap met als doelstelling onderling ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Doelstelling is de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, wat enkel ten goede kan komen van de leerlingen. Dit is de theorie. Om dit daadwerkelijk om te zetten in de praktijk, beseffen we dat er nog heel wat werk op de planken ligt.
Sanyang
Onze laatste stop vandaag is Sanyang. Op een website hebben we gezien dat er grond te koop staat in Sanyang. We hebben nu al een aantal jaar onzekerheid over het gebruik van ons Gammolhuis. Dit is ons hoofdkwartier in Sanyang, waar we onze burelen hebben, een opslagplaats (ook voor de medicijnen van Leetulor) en de plek waar onze stagair-studenten en verpleegsters verblijven als ze in Gambia zijn. Doelstelling van de zoektocht vandaag is in eerste instantie een idee krijgen over hoeveel de grond hier kost. In de straat waar de grond te koop staat komen we de (grootgrond)bezitter tegen, die ons een aantal percelen zien die hij wenst te verkopen. Er is een stuk grond die ons zou kunnen interesseren, een stuk van 25 m x 45 m, voor 1,7 miljoen dalasi (23.000 euro). Niet onderhandeld. Maar dan moet er nog een woning op komen. Nu, het bezoek heeft ons iets wijzer gemaakt, maar we hebben zondag nog een vergadering gepland met de nieuwe VDC van Sanyang, waar we hopen meer duidelijkheid te krijgen over ons huidige Gammolhuis. Het is intussen 18 u. We rijden naar onze lodge, frissen ons op, eten samen met Omar en Lamin (die bijna in zijn bord in slaap valt) en nemen afscheid. Het is nogmaals duidelijk dat die ramadan niet in hun koude kleren kruipt! Hedwig, Dirk en ikzelf bomen nog wat door over het Gammolhuis, zonder de noodzaak om tot een beslissing te komen. We zijn het er wel over eens dat dit niet ten koste van onze projecten mag gaan.